Kontuzje i stabilizacja nadgarstka
Do szpitali i klinik medycznych często zgłaszają się pacjenci z urazami nadgarstka. W równym stopniu dotyczy to starszych jak i młodych osób.
Nadgarstek złożony jest z ośmiu kości poukładanych w dwóch rzędach: bliższym i dalszym. Rząd dalszy składa się z kości: czworobocznej większej, czworobocznej mniejszej, główkowatej haczykowatej, które łączą się z podstawami kości śródręcza, tworząc stawy nadgarstkowo-śródręczne. Rząd bliższy składa się z kości: łódeczkowatej, księżycowatej, trójgraniastej i grochowatej. Trzy pierwsze łączą się z kością promieniową za pomocą stawu promieniowo-nadgarstkowego.
Kontuzje i stabilizacja nadgarstka
Staw nadgarstkowy pozwala na wykonywanie ruchów dłoni: odwiedzenia w stronę promieniową i łokciową oraz wyprostu i zginania.
Najczęstszymi uszkodzeniami w obrębie stawu nadgarstkowego i kciuka są:
- skręcenia nadgarstka w następstwie upadku w przód skutkującym niestabilnością i urazem kości księżycowatej.
- skręcenia czyli naderwanie więzadła-będącego elastycznym paskiem tkanki miękkiej otaczającej staw.
- złamania kości promieniowej o patomechaniźmie wyprostnym - Collesa lub zgięciowym – Smitha
- złamania kości łódeczkowatej, wchodzącej w skład szeregu bliższego kości nadgarstka.
- często występującym urazem kciuka jest skręcenie w przebiegu nagłego wymuszonego odwiedzenia lub zmian zwyrodnieniowych stawu śródręczno-nadgarstkowego kciuka.
Powodem urazów z reguły jest upadek, podczas którego odruchowo wyciągamy kończynę górną do przodu lub do tyłu w celu amortyzacji uderzenia – upadając na dłoń.
Typowym miejscem złamania dla kości promieniowej jest jej odcinek dalszy.
Klasyczny przykład to złamanie Collesa, które jest wynikiem upadku na dłoń wyprostowaną (zgięcie grzbietowe ręki). Wynikiem upadku na dłoń zgiętą, jest złamanie Smitha występujące stosunkowo rzadko.
Do wyżej wymienionych urazów dochodzi głównie u osób w wieku podeszłym, dotkniętych osteoporozą, częściej odnotowuje się je u kobiet. Jeżeli występują u ludzi młodych najczęściej wiążą się z aktywnością sportową, taką jak snowboard, piłka nożna, rolki, bieganie. Ten rodzaj złamania występuje także jako skutek wypadków komunikacyjnych.
Jakie są objawy złamań nadgarstka?
Warto zauważyć, że aby doszło do kontuzji u osoby młodej zadziałać muszą znacznie nakładające się siły. Charakterystycznymi objawami złamania jest: ból, obrzęk, krwiak w miejscu urazu oraz zmniejszona ruchomość nadgarstka, będące sygnałem do natychmiastowego udania się na ostry dyżur.
Pozwoli to ustalić stopień uszkodzenia i zaplanować cały proces leczenia i rehabilitacji. Podstawą rozpoznania złamania jest zdjęcie RTG.
Rehabilitacja po złamaniu dalszej części kości promieniowej.
Jeśli doszło do złamania bez przemieszczenia lub z niewielkim przemieszczeniem kończyna musi zostać unieruchomiona za pomocą stabilizatora ortopedycznego.W leczeniu ambulatoryjnym najczęściej jednak stosuje się opatrunki gipsowe. W złamaniu z przemieszczeniem niezbędne jest wykonanie repozycji, a w razie jej niepowodzenia - leczenie operacyjne, po którym występuje gipsowanie w pozycji przeciwnej do mechanizmu urazu. W trakcie unieruchomienia (orteza, gips), jeżeli nie ma ku temu przeciwwskazań, należy regularnie stosować ćwiczenia izometryczne, które ułatwią i przyspieszą późniejszy powrót do pełnej aktywności i sprawności.
W wielu przypadkach w fizjoterapii urazowej, stosuje się specjalne pozycje ułożeniowe takie jak: pozycja pośrednia i Cottona-Ledera inaczej zwana tradycyjną. W procesie rehabilitacji należy skupić się na poprawie ukrwienia, przywróceniu pełnego zakresu ruchu w stawie oraz wzmocnieniu siły mięśniowej. Ćwiczenia powinno dobierać się w zależności od etapu leczenia, samopoczucia pacjenta. Należy stosować ćwiczenia czynne i bierne palców, ćwiczenia czynne barku i łokcia, ćwiczenia wzmacniające kończynę górną, zaczynając od ćwiczeń biernych, wspomaganych, samo-wspomaganych, czynnych stopniowo zwiększając obciążenie.
Pomimo, iż uszkodzeniu uległy struktury dookoła nadgarstkowe, należy zwrócić uwagę na całą kończynę, ponieważ unieruchomienie nadgarstka w postaci różnej długości usztywnienia zawsze powoduje różnego rodzaju ograniczenia na skutek dodatkowego ciężaru założonego gipsu. Przeciążenia kończyny i obręczy kończyny górnej powinny być zminimalizowane. Wzmożone napięcia okolicy obręczy barkowej mogą powodować powstawanie dolegliwości kręgosłupa szyjnego i piersiowego. Prostym i skutecznym środkiem zaradczym jest temblak ortopedyczny, w którym można odciążyć uszkodzoną kończynę górną.
Po zdjęciu opatrunku do wykonywanych już, wymienionych wyżej ćwiczeń, dochodzą ćwiczenia samoobsługi. Często wykorzystuje się różnego rodzaju drobny sprzęt rehabilitacyjny takie jak taśmy do ćwiczeń, hantle, piłeczki, tubingi, siateczki rehabilitacyjne itp.
Zaopatrzenie ortopedyczne po urazie nadgarstka.
Kończyna po dłuższym okresie usztywnienia jest słaba, bardziej podatna na wszelkiego rodzaju uszkodzenia oraz przeciążenia. W celu zabezpieczenia przed powstaniem tego typu powikłań stosuje się różnego rodzaju zaopatrzenie ortopedyczne, poczynając od elastycznych opasek nadgarstkowych poprzez profesjonalne ortezy i stabilizatory zewnętrzne nadgarstka kończąc na profesjonalnych łuskach i aparatach na dłoń i przedramię. Właściwy ich dobór nie jest sprawą łatwą. Należy uwzględnić wiele czynników: rodzaj złamania (jedno lub wieloodłamowe, zmiażdżenie), stan czynnościowy kończyny po zdjęciu unieruchomienia (pełny zrost, brak zrostu, zrost częściowy, zespolenie wewnętrzne, zaniki mięśniowe), deformacje pourazowe, stopień wydolności naczyniowej (zaburzenia krążenia obwodowego) w jaki sposób będzie stosowana (do usztywnienia, do pracy, do sportu, dla dziecka).
Ich zaletą jest pełna stabilizacja kończyny, możliwość prowadzenia dalszej aktywnej rehabilitacji oraz bezproblemowego funkcjonowania w trakcie czynności dnia codziennego. Często zrost kostny nie jest pełny, zwłaszcza u osób starszych.
Mimo to, ze względu na zły stan skóry, problemy natury troficzno - krążeniowej, specjalista rezygnuje z ponownego zakładania gipsu. Stabilizator bądź orteza może być idealną alternatywą do zakończenia procesu leczenia - uzyskania pełnego zrostu i ochroną przed odnowieniem złamania.
Osobną grupą ortez są łuski na dłoń i przedramię oraz aparaty o właściwościach termoplastycznych, które pozwalają na bardzo efektywne unieruchomienie, a jednocześnie dzięki właściwościom termoplastycznym, pozwalają na niewielką korektę ustawienia złamanej kończyny lub indywidualnego dopasowania poprzez korektę standardowej formy łuski.
Ważnym uzupełnieniem procesu rehabilitacji jest Fizykoterapia: biostymulacja laserowa, pole magnetyczne, elektrostymulacja, prądy TENS, prądy interferencyjne, stymulacja nerwowo-mięśniowa NMES/EMS, jonoforeza, masaż wirowy, krioterapia ,ultradźwięki oraz terapia pasywna za pomocą szyny CPM.
W zależności od wieku pacjenta stosuje się leki: przeciwzakrzepowe w okresie unieruchomienia i po zdjęciu gipsu: przeciwbólowe, przeciwobrzękowe.
Po złamaniach czasem mogą niestety występować różnego rodzaju powikłania. Przyczyny mogą być następujące:
- luźny opatrunek unieruchamiający mogący powodować przemieszczenie odłamów lub zrost z przemieszczeniem,
- zbyt ciasno założony gips mogący powodować niedokrwienie (np. zespół Sudecka),
- trwałe ograniczenie zakresu ruchu wynikające z zaburzenia osi ruchu w stawie,
- zrosty powodujące usztywnienie nadgarstka w ułożeniu funkcjonalnie niekorzystnym,
- zespół cieśni kanału nadgarstka,który jest wywołany uciskiem na nerw środkowy w stawie nadgarstkowym i występuję on średnio u 2 osób na każdy 1000 populacji ludzkiej.
Niektóre z wymienionych powyżej sytuacji wymagają ponownego zabiegu, w innych niestety stosuje się leczenie objawowe lub nie robi się już nic.
Dla osób kochających zimę i białe szaleństwo chcielibyśmy jedynie przypomnieć, iż wiele kontuzji nadgarstka ma miejsce w sytuacjach gdy pośliźniemy się na ubitym śniegu, oblodzonym chodniku czy nie odśnieżonych schodach. Starajmy się o tym pamiętać by uważać i samemu także eliminować potencjalnie niebezpieczne sytuacje.
Jak profesjonalnie zabezpieczyć nadgarstek po kontuzji?
Najprostsze rozwiązania aktywnie chroniące przegub w postaci owijanych dookoła nadgarstka opasek oraz specjalnych kompresyjnych ortez nadgarstka stosuję się najczęściej przy zespole cieśni nadgarstka czy też do prac fizycznych, w celu wzmocnienia siły uchwytu i odciążenia struktur więzadłowo-ścięgnistych znajdujących się w okolicy więzadła poprzecznego nadgarstka.
Nieco bardziej rozbudowane wersje ortez nadgarstka posiadają ujęcie kciuka, które pozwala na zastosowanie w przypadkach „kciuka narciarza”, czy w zwyrodnieniach stawu siodełkowego kciuka. Tego typu rozwiązania są wykonywane z materiałów różnej elastyczności i zróżnicowanej przepuszczalności dla powietrza.
Stabilizatory ortopedyczne tego typu występują również w wersjach długich i mogą być stosowane np. w doleczeniu po unieruchomieniu gipsem. Kciuk może być również unieruchomiony oddzielnie . Dzięki temu możemy unieruchomić czy też ustabilizować tylko te stawy, które tego wymagają. W sytuacjach gdy nie jest potrzebne unieruchamianie kciuka, można zastosować ortezy bez jego ujęcia .Posiadają one różną długość i siłę stabilizacji, która wynika z zastosowanego materiału.
Łuski termoplastyczne są najsilniejszym środkiem stabilizującym dystalną część kończyny górnej, który znajduje się w naszej ofercie. Są one ukształtowane w taki sposób, by zapewnić właściwe i różnorodne ustawienie palców oraz nadgarstka względem siebie, w zależności od potrzeb terapeutycznych.
Ortezy i Stabilizatory Nadgarstka
8 Najczęściej stosowanych ortez i stabilizatorów kończyny górnej.
- Aparat Capenera czyli szyna na palca - stosowana w leczeniu urazów przyczepu ścięgna prostownika i /lub zginacza palca; wymusza przeprost stawów między paliczkowych; umożliwia odciążenie i wygojenie się uszkodzenia ścięgna, przyśpieszając proces rehabilitacji.
- Orteza nadgarstka i ręki - ustala nadgarstek i rękę w ułożeniu czynnościowym, zapobiegając ich deformacjom (np. przykurczowi w wyniku uszkodzenia neuronu ośrodkowego); zalecana jest dla pacjentów z osłabieniem lub porażeniem mięśni nadgarstka i ręki a także ulnaryzacji palców przy RZS.
- Stabilizator stawu nadgarstkowego, jest to najczęściej używany stabilizator nadgarstka - unieruchamia on nadgarstek w pozycji funkcjonalnej, pozwalając na pełny ruch w stawach śródręczno - paliczkowych i między-paliczkowych. Stosowana u ludzi z zespołem cieśni nadgarstka, reumatoidalnym zapaleniem stawów, bólem nadgarstka, a także jako unieruchomienie po zabiegach operacyjnych w obrębie nadgarstka oraz jako kolejny etap leczenia złamań nasad i przynasady dalszej kości przedramienia (po wcześniejszym leczeniu operacyjnym lub zachowawczym z wykorzystaniem opatrunku gipsowego). Stabilizator ten nie zapobiega rotacji w dystalnym stawie promieniowo-łokciowym, dlatego też nie może być stosowana w leczeniu jego urazów. Może ponadto służyć jako podstawa do rozbudowy ortez dynamicznych po dołączeniu pelot, stalek usztywniających i opasek kompresyjnych .
- Aparat stawu łokciowego i przedramienia - unieruchamia staw łokciowy, przedramię i nadgarstek; Stosowany jako zaopatrzenie po urazach i operacjach w obrębie łokcia, przedramienia i nadgarstka. Posiada specjalne zegary umożliwiające kontrolę zakresu ruchomości w stawie łokciowym.
- Elastyczna orteza stawu łokciowego to na ogół aktywny stabilizator posiadający wbudowane peloty visco-elastyczne umożliwiające odciążenie stawu łokciowego i masaż oplatających go tkanek miękkich podczas ruchu. Do grupy tej zaliczymy także opaski na łokieć tenisisty i golfisty dających ulgę przy tych przeciążeniach.
- Stabilizator stawu ramiennego i orteza barku - stosowany u osób po urazach stawu ramiennego i barku popularnie nazywana jest temblakiem oraz w swojej rozbudowanej wersji ortezą Dessault wymusza unieruchomienie stawu łopatkowo-ramiennego w pozycji przywiedzenia i rotacji wewnętrznej.
- Orteza odwodząca i rotująca bark i staw ramienny - odwodzi kończynę górną w przypadku urazowych uszkodzeń stawu ramiennego i odcinka bliższego kości, które stanowią z reguły wskazanie do leczenia operacyjnego. Orteza ta umożliwia utrzymanie kończyny w regulowanym odwiedzeniu i rotacji. Leczenie uszkodzeń ścięgien stożka rotatorów i niestabilności stawu ramiennego (przede wszystkim uszkodzenia przedniego obrąbka stawowego) oraz stan po wszczepieniu endoprotezy stawu ramiennego, wymaga unieruchomienia kończyny w odwiedzeniu do 30° i rotacji neutralnej (odciążenie zrekonstruowanych struktur). Jak wskazują opublikowane niedawno wyniki badań, ryzyko ponownego zwichnięcia stawu ramiennego zaopatrzonego ortezą utrzymującą kończynę w rotacji zewnętrznej zmniejsza się aż o 50%! Utrzymanie stawu ramiennego w odwiedzeniu do 90° wskazane jest jedynie przy porażeniu splotu ramiennego, porażeniu połowiczym i zabiegach rekonstrukcji nerwów obwodowych i naczyń kończyny górnej.
- Stabilizator elastyczny i orteza neurologiczna to sprzęt rehabilitacyjny szczególnie polecany przy fizjoterapii schorzeń neurologicznych takich jak np. zespół bolesnego barku, często występujący w przebiegu hemiplegii po udarze mózgu. Jak również do aktywnej stabilizacji i odciążenia barku przy nawracających kontuzjach sportowych.
Źródła:
- Andrzej Komor, Grzegorz Benke., 30.10.1.1. Ortezy kończyny górnej W: Podstawy chirurgii" pod red. prof. Jacka Szmidta i doc. Jarosława Kużdżała. Wyd. II. Kraków, Medycyna Praktyczna, 2010; t. 2: 102-112
- Tomasz Mazurek, Agnieszka Łabuć, Marcin Stopa., Rozdz 4 "Nadgarstek i ręka" W: Andrzej Nowakowski (red.) Andrzej Nowakowski (red.) Tomasz Mazurek (red). Ortopedia i traumatologia - podręcznik dla studentów. Poznań 2017.Tom II "Ortopedia i Traumatologia regionalna".ISBN: 978-83-62690-28-2
- D.E. Brown, R.D. Neumann: Sekrety ortopedii. Wrocław: Urban & Partner, 2006, s. 231–233. ISBN 83-89581-98-1.
- „Carpal Tunnel Syndrome Fact Sheet”. National Institute of Neurological Disorders and Stroke. January 28, 2016. Archived from the original on 3 March 2016. Retrieved 4 March2016.
- S.D. Waldman: Atlas zespołów bólowych. Wrocław: Elsevier Urban&Partner, 2009, s. 144–147. ISBN 978-83-7609-112-9.