Jak nie dopuścić do powstania odleżyn?

Odleżyny to miejscowa martwica tkanek lub owrzodzenie wywołane długotrwałym lub powtarzającym się uciskiem. Istotą odleżyn jest niedokrwienie tkanek spowodowane zamykaniem się podczas długotrwałego ucisku początkowo naczyń żylnych, następnie tętniczych.

Czym charakteryzują się odleżyny?

Charakterystyczną cechą odleżyn jest to, że najczęściej umiejscawiają się w tkankach ponad guzowatościami i wyniosłościami kostnymi. Na odleżyny cierpią nawet osoby chodzące, mające założone (nieumiejętnie, bez wyobraźni) szyny i opatrunki gipsowe, chorzy z różnego rodzaju czasowo lub na stałe założonymi blachami (po operacji na tkankach kostnych). Na zewnątrz blachy te przylegają bezpośrednio do skóry, stabilizując kończynę, kości. Również dotyczy to pacjentów z wyciągami, butami derotacyjnymi itd.

Do czynników ryzyka rozwoju odleżyn zalicza się:

• obniżona ruchliwość i aktywność fizyczna
• niedożywienie
• złamanie kości
• pogorszenie świadomości
• nietrzymanie moczu i/lub stolca
• podeszły wiek
• przewlekłe schorzenia systemowe

Należy pamiętać, że do powstania odleżyn u chorych - nieprzytomnych wystarczy czasem zaledwie 30  minut! Zwykle jest to czas przekraczający 1 godzinę. Aż 95% odleżyn zlokalizowanych jest w górnej połowie ciała. Nie wszyscy pamiętają, że odleżyny mogą powstać nie tylko na skórze, np. długotrwale założona sonda żołądkowa ( stosowana do karmienia chorych-nieprzytomnych); rurka intubacyjna ( założona do dróg oddechowych też u nieprzytomnych, w celu zapewnienia drożności i wentylacji dróg oddechowych);  cewniki itp. dające trwały ucisk na tkanki - powodują odleżyny. W takim przypadku nie wolno trzymać założonych rurek bez ich zmiany na inne. Dochodzi do ich zakażenia, rozwoju stanu zapalnego, odleżyn. Należy zmieniać je rozsądnie i z zachowaniem wszelkich zasad sterylności (aseptyki). Zakażenia powodują dodatkowe niepotrzebne powikłania, a choremu dodają przy tym cierpień.

U chorych trwale unieruchomionych w łóżku należy postawić na prewencję odleżyn (zapobieganie im). Zarówno u osób szczupłych  jak i otyłych najbardziej narażone są części boczne i plecy. Leczenie odleżyn jest niestety żmudne, długotrwałe i nie zawsze daje pożądane rezultaty.

O czym świadczą odleżyny?

Są dowodem na nieumiejętną lub niewłaściwą pielęgnację chorego. W prewencji odleżyn należy wziąć pod uwagę kilka problemów:

• 1. właściwe ułożenie chorego (z częstą zmianą pozycji, co godzinę lub częściej) w ciągu całej doby,
• 2. odpowiednie pobudzanie skóry i tkanki podskórnej (w efekcie skóra będzie prawidłowo ukrwiona i odżywiona),
• 3. skrupulatne przestrzeganie zasad higieny ( mycie całego ciała minimum dwa razy w ciągu doby, po każdym oddaniu moczu i kału - okolice narządów płciowych i odbytu), dokładne, delikatne osuszanie skóry; troska o prawidłowe oddychanie skóry, włosów.
• 4. dbanie o prawidłowe odżywianie chorego ( dieta bogata w białko, resztkowa, dostarczająca błonnika, soli mineralnych, witamin) i nawodnienie (prowadzenie bilansu płynów: ilość dostarczanych płynów i ilość wydalanych płynów z moczem, przez skórę, oddychanie, z kałem, wymiotami itd.),
• 5. odpowiedni ubiór chorego (odzież bawełniana, bez dodatków syntetycznych, często zmieniana, dla ciężko chorych - koszulki bawełniane do pasa);
• 6. suche łóżko, pościel, bielizna, łóżko właściwie zasłane, prześcieradło dobrze naprężone, bez okruchów, zagięć, fałdów.
• 7. dbanie o częste (1 raz dziennie) wypróżnianie ( oddawanie kału). Zaparcia są wrogiem nr 1 chorych-leżących.
• 8. gimnastyka chorego w łóżku (czynna, czynno-bierna, lub zupełnie bierna) - w zależności od stanu chorego, schorzenia i wydolności pacjenta. Chorego nie wolno pozostawiać w łóżku w zupełnym bezruchu (jest to najczęstszy błąd najtroskliwszych nawet rodzin chorego)
• 9. gimnastyka oddechowa 9 długotrwałe leżenie w łóżku może być przyczyną opadowego zapalenia płuc), nauka efektywnego oddychania i odkrztuszania (odpluwania flegmy).

Odleżyny zapobieganie i leczenie

Zarówno prewencja jak i leczenie odleżyn jest procesem długotrwałym. dlatego też w pierwszej kolejności należy codziennie, nieustannie obserwować stan skóry. Niepokój powinna wywołać skóra blada, mocno zaczerwieniona (szczególnie w narażonych okolicach ciała), sina lub wykazująca cechy otarć, z drobnymi małymi rankami. Jeżeli nie ma przeciwwskazań, chory powinien otrzymywać do picia (2 razy dziennie) przegotowaną wodę (nie może być gorącą) z rozpuszczonymi w niej 2 łyżeczkami miodu (najlepiej spadziowy, akacjowy lub wielokwiatowy). Skutecznym sposobem leczenia odleżyn, oparzeń, ropni jest stosowanie miodu zewnętrznie. Zmienione chorobowo miejsca pokrywa się miodem i przykrywa lekkim opatrunkiem z gazy. Zabieg powtarza się zazwyczaj 2 razy dziennie, leczenie trwa średnio 2 tygodni. Miód oczyszcza rany z elementów martwiczych, wydzielin. Szczególnie skutecznie niszczy drobnoustroje chorobotwórcze (po 3-6 dniach rany wolne są od gronkowców i paciorkowców). Poza tym miód przyśpiesza proces ziarninowania i epitelializację (odnowę skóry). Czynnikiem decydującym o efekcie leczniczym jest dobre odpowiedniej odmiany miodu. Najbardziej przydatne są  miody:  spadziowy, górski, nostrzykowy, akacjowy, eukaliptusowy. W przypadku zmian bakteryjnych skóry i ropni w obrębie odleżyn, znakomite efekty daje stosowanie zewnętrzne połączenia złota i srebra koloidalnego oraz suplementacja witaminą D3 + K2 Mk7 + liposomalną witaminą C.

Z wieloletnich obserwacji chorych z odleżynami wysunięto pewne wnioski:

• - kilkakrotne mycie w ciągu doby skóry pacjenta zmienia jej odczynowość (pH skóry zdrowej jest lekko kwaśne). Zaleca się stosowanie mydła, które nie zmienia odczynu; skóra o odczynie zasadowym nie ma możliwości neutralizacji drobnoustrojów,
• - stosowanie spirytusów (czystego, salicylowego itp.) do  nacierania skóry niszczy również jej pH i naskórek (zaobserwować można tzw. "oparzenia spirytusowe" - naskórek łuszczy się podobnie jak po oparzeniach słonecznych), poleca się stosowanie talku, kremów jak: linomag, krem nagietkowy, wielowitaminowy, balsam Szostakowskiego; Chodzi w tym wypadku o dokładny, właściwy masaż skóry, pobudzenie krążenia skórnego, a więc odżywienie skóry i tkanki podskórnej;
• - oklepywanie pleców w celu pobudzenia krążenia, oddychania, zapobieganie zastojom płucnym.; chory musi przy tym głęboko oddychać;
• - nie wykonujemy toalety chorego, gdy na naszych dłoniach są zmiany ropne, chorobowe, a także z założonymi pierścionkami, zegarkami, bransoletkami - one łatwo uszkadzają naskórek i skórę;
• - należy pamiętać o dokładnym, każdorazowym szorowaniu miski, gąbki, myjki, których używamy do chorego; mydło  niech będzie suche (mokre mydło w mydelniczce a wodą jest doskonałym siedliskie drobnoustrojów;
• - bardzo dobre jest stosowanie poduszek i materacy przeciwodleżynowych:
  • powietrzne - przemieszczające się powietrze, wywierając nacisk na różne mini powierzchnie skóry, automatycznie robi choremu doskonały masaż - materac kładzie się pod koc wełniany, na którym jest prześcieradło (materac jest z materiału nieprzemakalnego)
• - z gotowych preparatów na odleżyny polecamy:
  • preparaty zawierające aloes (żel, maść, roztwór, płyn),
  • preparaty propolisowe (maść, żel propolisowy, roztwór),
  • preparaty zawierające alantoinę, która przyśpiesza ziarninowanie, gojenie ubytków skóry i naskórka.

Zapoznaj się >> z pełną gamą produktów medycznych zapobiegających powstawaniu odleżyn