Jak ustrzec się udaru mózgu?
2021-03-31
Udar mózgu jest przyczyną aż 11% wszystkich zgonów, należy - obok zwału serce, cukrzycy i nowotworów - do najgroźniejszych i najbardziej powszechnych chorób cywilizacyjnych naszych czasów. Udar mózgu i wylew krwi do mózgu przychodzą nagle, gwałtownie, w najmniej spodziewanym momencie. Grożą ludziom starym jak i w sile wieku. Ciągle są chorobami, które brzmią jak wyrok śmierci. Osoby, które przeżyją, do końca życia pozostają w mniejszym lub większym stopniu kalekami. Jedyną bronią człowieka przed udarem mózgu jest więc zapobieganie. Zapobiegać, to znaczy prowadzić odpowiedni, zdrowy tryb życia. Czy jest to łatwe? Jak należy to robić? Na te właśnie pytania spróbujemy odpowiedzieć w tym artykule.
Czym jest udar mózgu?
Udar to uszkodzenie tkanki nerwowej w mózgu, spowodowane nieprawidłowym krążeniem krwi w tętnicach mózgowych. Uszkodzenie to może być trwałe lub ustępujące po jakimś czasie leczenia. Udar następuje w chwili powstania krwotoku z tętnic mózgowych. Innymi bezpośrednimi przyczynami powstania udaru mózgu są różnego typu nieprawidłowości w krążeniu krwi, takie jak: zator tętniczy, zakrzep, ucisk tętniczy i skurcz tętnic.
Najcięższy udar mózgu wywołany jest krwotokiem krwi do mózgu na skutek rozerwania ścianki tętnicy mózgu. Dzieje się tak w wyniku gwałtownego powiększania ciśnienia krwi podczas nagłego wzruszenia, kasztu, gwałtownego wysiłku. Krwotok mózgowy może wystąpić u osób w różnym wieku, najczęściej dotyka osoby w wieku około 50 roku życia. Charakterystyczne jest to, iż krwotok występuje najczęściej w ciągu dnia, często poprzedzić go może silny ból głowy. Ze względu na występujący krwotok, ten typ udaru mózgu potocznie nazywa się wylewem krwi do mózgu. Wylewem określa się także inne typu udarów, jednak prawidłowe nazewnictwo tej choroby to udar mózgu. Aby do końca wyjaśnić terminologię, trzeba dodać, że medycyna rozróżnia wśród chorób naczyniowych mózgu, obok udaru, także wylew podpajęczynówkowy. Ponieważ przyczyny i objawy, a także następstwa obydwu chorób są podobne, stąd potocznie przyjęło się określenie - wylew. My jednak będziemy trzymali się medycznym rozróżnień i przede wszystkim zajmiemy się udarami.
Wróćmy więc do najcięższego przypadku udaru, czyli rozległego krwotoku do mózgu. Powoduje on najczęściej naglą utratę przytomności. Twarz chorego staje się czerwoną, a oddech charczący. Czasami towarzyszą temu wymioty i skurcze kończyn. Chory traci przytomność, niekiedy zapada w głęboką śpiączkę. Rozległy krwotok do mózgu najczęściej jest śmiertelny, zgon następuje w ciągu paru godzin albo po kilku dniach. W przypadku gry krwawienie nie jest rozległe i ograniczone do niewielkiego obszaru w jednej z półkul mózgowych, wówczas chory po krótkiej utracie przytomności odzyskuje świadomość. W tych przypadkach rokowania co do przeżycia są pomyślne,jednak wielkość i miejsce wystąpienia krwotoku zadecydują, w jakim stanie chory powróci do zdrowia. Na pewno nigdy nie będzie już w pełni sprawny. Uszkodzenie lewej półkuli spowoduje paraliż prawej strony ciała, często utratę mowy u osób praworęcznych. Odwrotnie będzie w przypadku wylewu do prawej półkuli. Medycyna uznaje, że chorzy, którzy przeżyli po krwotoku dwa tygodnie, mają dość duże szanse na dalszy powrót zdrowia i stopniową poprawę swego stanu wraz z możliwością odzyskania pewnej sprawności sprzed choroby.
Zakrzep tętniczy, który jest kolejną po krwotoku przyczyną powstania udaru mózgu, nie występuje tak nagle. Objawy tego typu udaru narastają stopniowo. Występują one u ludzi, którzy mieli kłopoty z krążeniem, groził im zawał serce lub często przechodzili zawał. Chorego przed wystąpieniem udaru przed dłuższy czas boli głowa, następnie - najczęściej podczas wypoczynku, w nocy - dochodzi do częściowego niedowładu. Krwotok mózgowy występuje nagle, na skutek gwałtownego skoku ciśnienia wzwyż, tutaj natomiast na odwrót - zakrzep powstaje na skutek spadku ciśnienia i spowolnienia przepływu krwi przez tętnice. Zakrzepy powstają raczej u osób starszych, które skarżą się na miażdżycowe zmiany w tętnicach. Niektóre rodzaje zakrzepów można leczyć chirurgiczne, poprzez udrożnienie tętnic i to daje duże szanse na odzyskanie zdrowia.
Ucisk tętniczy i w jego następstwie udar mózgu narasta bardzo powoli, najczęściej na skutek rozrastającego się w mózgu guza. Objawy ucisku rozciągają się niekiedy na całe lata i powoli nasilają się w miarę rozrostu guza i silniejszego nacisku na tętnice mózgowe. Przy uciskach występują nudności, częste uporczywe bóle głowy, duża senność.
Skurcz tętnic powoduje najlżejsze postacie udaru mózgu. Jest on bowiem najczęściej krótkotrwały i wywołuje tylko miejscowe i czasowe niedokrwienie. Skurcze tętnicze są przyczyną tak zwanych mikro udarów, których wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie pozwalają zapobiec powstaniu ciężkiego udaru. Mikro udar charakteryzuje się nagłym zawrotem głowy, krótką utratą przytomności, chwilowym niedowładem nóg lub rąk albo utratą mowy. Takich objawów, mimo że najczęściej przemijają, nie wolno lekceważyć, gdyż dają one znać o nieprawidłowości w funkcjonowaniu tętnic mózgowych i mogą prowadzić do zatoru tętniczego albo krwotoku mózgowego.
Zator tętniczy, podobnie jak krwotok, jest przyczyną najcięższych postaci udaru. Objawy są bardzo podobne i równie gwałtowne jak przy krwotoku. Zator występuje na skutek zaczopowania się tętnic, a tym samym braku przepływu krwi przez nie. Jest następstwem długotrwałych chorób tętnic i serca.
Wylew podpajęczynówkowy jest, jak już wspomnieliśmy, inną chorobą aniżeli udar. w przypadku udaru następuje krwotok lub zator, względnie zakrzep w tętnicach znajdujących się bezpośrednio w mózgu. W przypadku wylewu podpajęczynówkowego dochodzi do pęknięcia tętnic, które przechodzą przez pajęczynówkę - jedną z trzech błon (opon) chroniących mózg. Między pajęczynówką a oponą miękką znajduje się płyn mózgowo-rdzeniowy, przez który przebiega wiele tętnic doprowadzających krew d o mózgu. Ich pęknięcie powoduje właśnie wylew podpajęczynówkowy. Objawem tej choroby jest nagły ból głowy, wymioty i utrata przytomności oraz niedowład kończyn. Wylew występuje nagle, w ciągu dnia. Największą gwarancją na trwałe i skuteczne wyleczenie jest bardzo szybko przeprowadzona operacja. Niestety, najczęściej zabieg chirurgiczny wykonywany jest za późno albo w ogóle do niego nie dochodzi, a to przekreśla praktycznie szanse chorego na wyleczenie lub znacznie ogranicza powrót do w miarę normalnego życia.
Przyczyny udarów
Dlaczego udary uznano za jedną z chorób naszej cywilizacji? Dlaczego ciągle wzrasta ich ilość i liczba osób umierających?
Przyczyny są banalne - po prostu zły, niezdrowy tryb życia, fatalne odżywianie, siedzący tryb życia, nerwowa codzienna bieganina, pogoń za pieniędzmi, sukcesem. Pewne znaczenie odgrywają oczywiście także wrodzone predyspozycje 0 skłonności do wysokiego ciśnienia krwi, trudności z przemianą materii, a co za tym idzie: otyłość, wrodzona nerwowość.
Podstawową przyczyną udarów, wynikającą z całego trybu życia, jest zbyt wysokie ciśnienie krwi. Ponieważ w zasadzie jedynym lekarstwem, które pozwala uniknąć udaru, jest zapobieganie, musimy nauczyć się tak żyć, aby po prostu nie dopuścić do występowania żadnej postaci udaru ani wylewu podpajęczynówkowego. Co zatem robić, jak zmienić tryb życia, jak się odżywiać, ile spać, ile się ruszać i gimnastykować? Spróbujmy odpowiedzieć na wszystkie te pytania.
Wysokie ciśnienie krwi
Według statystyk 25% Polaków po czterdziestym roku życia cierpi na nadciśnienie, ogółem ma je około 4 mln osób w naszym kraju. O zbyt wysokim ciśnieniu dowiadujemy się niestety za późno; przy zawale serce lub udarze mózgu. wiele osób nawet nie domyśla się, że ma zbyt wysokie ciśnienie, a leczy się na to schorzenie zaledwie co ósma osoba. w zasadzie każdej wizycie u lekarza jakiejkolwiek specjalności powinno towarzyszyć badanie ciśnienia. Powinniśmy o tym pamiętać już życia. Tylko regularny pomiar ciśnienia może w porę ostrzec nas przez grożącymi następstwami tej choroby. Nie każdy wie, na czym polega pomiar ciśnienia i dlaczego jego wysokość określają zawsze dwie cyfry. Wysokość ciśnienia mierzy się w milimetrach słupa rtęci (stąd skrót mm Hg). Pierwsze cyfra określa wysokość ciśnienia skurczowego, a druga rozkurczowego. Co to znaczy? Podczas bicia serca następuje skurcz mięśni lewej komory serca i wówczas ciśnienie krwi w tętnicach wzrasta (jest to właśnie ciśnienie skurczowe). Potem następuje rozkurcz i ciśnienie krwi w lewej komorze spada do zera, ale w tętnicach utrzymuje się a pewnym poziomie na skutek zamkniętej zastawki aortalnej, która zapobiega wstecznemu przepływowi krwi z tętnic do serca w czasie rozkurczu. To ciśnienie zwane jest rozkurczowym. Wysokość ciśnienia zmienia się wraz z wiekiem. Pamiętajmy! Udar mózgu to następstwo choroby ciśnieniowej, budzącej największe obawy. Dlatego musimy robić wszystko, aby do niej nie dopuścić.
Żywienie
Dieta i prawidłowe odżywianie to jeden z podstawowych czynników utrzymania odpowiedniego ciśnienia, a jednocześnie - dla osób cierpiących już na wysokie ciśnienie - szansa na jego uregulowanie. Pierwsza sprawa to niedopuszczenie do otyłości, a jeśli już waga przekracza normę, to należy jak najszybciej zrzucić zbędne kilogramy. Otyłość wpływa dlatego na podwyższenie ciśnienia krwi, że nadmiar tkanki tłuszczowej związany jest z rozwojem sieci drobnych naczyń krwionośnych dla jej ukrwienia. Zmusza to serce do większej pracy, a to z kolei prowadzi do nadciśnienia.
Pierwsza zasada ogólna - po prostu w ogóle należy mniej jeść. Po drugie - trzeba znacznie ograniczyć spożycie cukru i to pod każdą postacią. Ograniczmy więc do minimum słodzenie napojów, nie objadajmy się ciastkami, nie pochłaniajmy lodów i innych deserów. Uświadommy sobie, że mężczyzna w średnim wieku, o w miarę siedzącym trybie życia, nie powinien spożywać więcej cukru aniżeli 30 gramów dziennie, czyli trzy łyżeczki od herbaty. W dawce tej musi zmieścić się cały cukier zjadany w ciągu dnia, a więc cukier w ciastku, czekoladzie i cukierku. te trzy łyżeczki stanowią zaledwie kroplę tego wszystkiego co przeciętny Polak zjada dziennie. Pamiętajmy więc o cukrze i nie objadajmy się nim, a zachowamy zgrabną sylwetkę i ciśnienie nam nie dokuczy.
Terapia ziołowa
Zioła są niezawodne w zwalczaniu wysokiego ciśnienia. Najprostszym sposobem będzie wyrobienie sobie nawyku codziennego picia przynajmniej jednej szklanki herbatki z głogu. kwiaty, liście i owoce tej rośliny zawierają substancje czynne, rozkurczające naczynia wieńcowe, co sprawia, że serce jest lepiej utlenione. Głóg wzmaga siłę skurczów serca i obniża ciśnienie krwi. Owoce, liście i kwiaty głogu bez problemu kupimy w aptekach i sklepach zielarskich.
Czy można przewidzieć udar?
Jak już była o tym mowa, udar mózgu występuje na ogół gwałtownie, niespodziewanie. Jednakże i niektórych osób mogą pojawić się pewne symptomy świadczące o zagrożeniu udarem. Objawy te, w porę zauważone, mogą przyczynić się do zapobieżenia udarowi. W przypadku udaru mózgu na skutek zakrzepu takimi objawami poprzedzającymi jego wystąpienie, są: uczucie znużenia i zmęczenia, krótkotrwałe napady mrowienia lub cierpnięcia kącika ust, ręki i nogi z tej samej strony (np. cierpnie lewa ręka, lewa noga i lewy kącik ust). Uwagę należy zwrócić także na mikro-udary, które są często sygnałem powstania normalnego udaru. Typowymi objawami mikro-udaru są: drgawki, przejściowe zaburzenia mowy, zawroty głowy.
Wszystkie osoby, które zauważą u siebie podobne objawy oraz cierpiący na nadciśnienie - aby zapobiec udarowi mózgu - powinni bezwzględnie zmienić tryb życia. Regularne, lekkostrawne posiłki z dużą ilością nabiału, warzyw, owoców, kasz i ciemnego pieczywa to pierwszy warunek takiego uregulowanego stylu życia. Ruch an świeżym powietrzu i gimnastyka w domu to kolejna zasada, której należy się nauczyć. Odpowiednia ilość snu, uspokojenie wewnętrzne, zaprzestanie pogoni za szybszą, wydajniejszą pracą, wreszcie rzucenie palenia, ograniczenie alkoholu i kawy - są warunkami koniecznymi, które musimy spełnić, jeśli chcemy uniknąć udaru mózgu.