Kiedy boli kręgosłup

Zespoły bólowe odcinka lędźwiowego kręgosłupa są najczęściej następstwem wad rozwojowych takich jak skolioza, płaskostopie i zmiany zwyrodnieniowych w obrębie kręgów, ich połączeń stawowych oraz krążków międzykręgowych i więzadeł. Zmiany te pod wpływem różnorodnych czynników mechanicznych (nieprawidłowe ruchy, przeciążenia, podnoszenia zbyt dużych ciężarów, przebyte urazy) przyczyniają się do przemieszczeń oraz uszkodzeń strukturalnych (kręgozmyk, zerwanie).

W następstwie tego dochodzi do podrażnienia zakończeń bólowych nerwowych odpowiedzialnych za czucie bólu w obrębie pierścienia włóknistego, więzadeł i torebek stawowych lub ucisku korzeń nerwowych w obrębie kanału kręgowego i otworów międzykręgowych. Często dochodzi także do ucisku naczyń krwionośnych w kanale kręgowym z wtórnym niedotlenieniem i stanem zapalnym oraz odruchowym napięciem mięśni i nieprawidłową postawą. To z kolei nasila objawy bólowe i zapalne wytwarzając błędne koło przyczyn i skutków.

1. Kiedy boli kręgosłup lędźwiowy

Z najczęściej spotykanych postaci bólu lędźwi (lumbago) można wyodrębnić 2 grupy. Pierwsza związana jest z łukiem tylnym odcinka lędźwiowego kręgosłupa i wyrostkami stawowymi, obejmuje przypadki kręgozmyku i przypadki z innymi zmianami jakie stwierdza się przeważnie u osób otyłych, często też u kobiet po 60 roku życia z powiększoną lordozą lędźwiową i kifozą piersiową.

Druga grupa bólu lędźwiowego w dolnej części pleców, wiąże się z uszkodzeniem struktur włóknistych krążków, w następstwie czego galaretowate jądro miażdżyste (dysk) nadmiernie uciśnięte przesuwa się w kierunku więzadła podłużnego tylnego i drażni receptory bólowe powodując ból pleców. 

Istnieją również niewydolność mięśniowo - więzadłowe kręgosłupa, objawiająca się bólami po zmęczeniu pod koniec dnia, często u osób ze skrzywieniem kręgosłupa - skoliozą i hiperlordozą, pracujących w pozycji siedzącej. Podrażnienie receptorów czucia bólu w obrębie trzonów kręgów powoduję ból głęboki, promieniujący, który narasta przy wstawaniu, dłuższym siedzeniu i podnoszeniu się z pozycji siedzącej. Podrażnienie zakończeń bólowych w obrębie łuków tylnych i wyrostków stawowych wywołuje ból powierzchowny o nietypowym umiejscowieniu, ustępujący po gimnastyce porannej, wypoczynku i masażu,a nasilający się po wysiłku, dłuższym staniu w jednej pozycji oraz pochyleniu się do przodu.

Bóle korzeniowe("korzonki") są zazwyczaj przez pacjentów dokładnie (kierunek promieniowania do kończyny dolnej) i nasilają się pod wpływem kaszlu, skłonu w przód lub nagłych nieskoordynowanych ruchów.

Przemieszczenie dysku (dyskopatia) w kierunku kanału kręgowego i ucisku wysuniętej masy poprzez pierścień włóknisty na więzadło podłużne tylne daje w pierwszej fazie obraz kliniczny ostrego bólu L-S (lumbago). W drugiej fazie, pod wpływem dalszego ucisku na jądro miażdżyste,dochodzi do przerwania pierścienia od strony kanału kręgowego i uciśnięcia korzeni nerwowych oraz naczyń krwionośnych. Powstałe podrażnienie nerwów i zaburzeń krążenia z obrzękiem tkanek miękkich daje obraz rwy kulszowej (ischias).

Leczenie zachowawcze omawianych zespołów bólowych należy rozpatrywać w aspekcie objawów uciskowych, zapalnych i psychosomatycznych, z uwzględnieniem ich nagłego występowania i dynamiki przebiegu .W tym ujęciu możemy, wyróżnić ból lędźwiowy ostry, nawrotowy, przewlekły i oporny na leczenie zachowawcze, oraz różne postacie rwy kulszowej. W takich przypadkach warto się wspomóc stabilizacją zewnętrzną tułowia w postaci pasa lędźwiowego >>>

2. Ból pleców leczenie i rehabilitacja

W okresie bólów przewlekłych i narastających najlepszymi czynnikami leczniczymi jest ruch odpowiednio dobrany i dozowany, fizykoterapia, masaż oraz w wybranych przypadkach wyciągi trakcyjne kręgosłupa. Szczególnie ważny jest wybór momentu, w którym należy włączyć systematyczne zajęcia ruchowe, aby wykonywane ćwiczenia rehabilitacyjne łagodziły, a nie nasilały dolegliwości chorego.

W tym celu mogą okazać się przydatne proste testy określające utrzymującą się intensywność bólu oraz stopień istniejącego jeszcze napięcia mięśni i przykurczów.

1. Test pierwszy: wykonanie w pozycji stojącej skłonu do przodu bez objawów bólu.

2. Test drugi: w pozycji leżącej uniesienie wyprostowanej kończyny dolnej do kąta 70 stopni

3. Test trzeci: przejście z pozycji leżącej do siedzącej i z siedzącej do pionowej.

Wykonanie przez chorego podanych trzech prób pozwala na rozpoczęcie właściwej fizjoterapii - ćwiczeń ruchowych.Leżenie w łóżku należy ograniczyć do kilkakrotnego(3-4 razy) w ciągu dnia odpoczynku w pozycji rozluźnienia przez 15-20 minut.

Ćwiczenia na kręgosłup

1. Podstawowe ćwiczenia reedukacyjne i korektywne mają na celu, przywrócenie prawidłowego ustawienia kręgosłupa i poprawnego stereotypu ruchu w kilku kolejnych etapach, przy czym pacjent musi uświadomić sobie popełniane dotychczas błędy i zrozumieć ich mechanizm. Poszczególne etapy obejmują ćwiczenia w pozycji leżącej, półleżącej, siedzącej i wreszcie stojącej.

2. Duży nacisk należy położyć na wzmocnienie gorsetu mięśniowego w obrębie brzucha (mięśnie proste i skośne brzucha) mięśni grzbietu i bioder oraz mięśni pośladkowych. Mięśnie te zwane także mięśniami posturalnymi należy wzmacniać poprzez ćwiczenia izometryczne (stałe napięcie mięśnia - statyczne) by następnie przejść do ćwiczeń izotonicznych czyli pracy dynamicznej.

3. Dalszym etapem leczenia ruchem jest uruchomienie kręgosłupa i zwiększenie jego ruchomości oraz elastyczności przez stosowanie ćwiczeń rozciągających i rozluźniających. Należy tutaj podkreślić szkodliwość klasycznych ćwiczeń gibkościowych, polegających na forsownych skłonach i skrętach tułowia, które przecież odtwarzają ruchy i postawy wywołujące bóle kręgosłupa w odcinku lędźwiowo - krzyżowym.

4. Bardzo dużą skutecznością terapeutyczno - profilaktyczną cieszą się ćwiczenia jogi, tai-chi i pilates - oczywiście pod okiem doświadczonego instruktora. Chodzi tu oto aby ćwiczenia nie przekraczały granicy bólu.

5. W ostatnim etapie ćwiczenia powinny stanowić przejście do ruchów wykonywanych w życiu codziennym. Ten etap jest często mało doceniany, mimo iż zaniedbanie właściwej ruchomości kręgosłupa w adaptacji do czynności życia codziennego i pracy zawodowej sprzyja nawrotom choroby. To właśnie profilaktyka jak i rehabilitacja funkcjonalna daje trwały efekt leczenia.

3. Ból kręgosłupa z przeciążenia

Na bóle kręgosłupa z przeciążenia pracą zawodową cierpią najczęściej osób, których codzienna praca wymaga podnoszenia lub przenoszenia dużych ciężarów, jak np robotnicy budowlani, kurierzy, pracownicy magazynów, pielęgniarki i ratownicy medyczni dźwigając ciężko chorych pacjentów itp...Na bóle krzyża skarżą się również osoby pozostające przez dłuższy okres pracy w pozycji siedzącej (większość pracujących w dzisiejszych czasach osób, spędza w tej pozycji prawie cały czas w pracy) lub pozycja pochylona do przodu. Bóle kręgosłupa są jedną z najczęstszych przyczyn długotrwałej niezdolności do pracy i czynnikiem obniżającym znacznie ogólną sprawność organizmu.

Prawidłowa postawa a profilaktyka kręgosłupa

Każda postawa, jaką przyjmujemy w pracy, jeśli pociąga za sobą skurcze izometryczne i stałe napięcie mięśni, bardzo szybko wywołują objawy niedotlenienia i reakcję bólową. W pozycji stojącej np przy skłonie w przód, mięśnie grzbietu są nierównomiernie obciążone, punkt ciężkości ciała zostaje również przesunięty do przodu i równowaga mięśniowa ulega zachwianiu. Największą aktywność bioelektryczną stwierdza się w odcinku szyjnym i górnym piersiowym, dlatego tak często u ludzi pracujących w pozycji stojącej bóle lokalizują się w karku i między łopatkami.

Praca w pozycji siedzącej, zwłaszcza nieruchoma powoduje podobną sytuację w odcinku lędźwiowym. Takie zmęczenie ustępuje szybko, jeśli pracujące mięśnie rozluźnimy przez zastosowanie ruchów odprężających i przerwy odciążającej.W tym celu wystarczy wstać, wykonać kilka niewielkich ruchów zgięcia i prostowania w obrębie kręgosłupa. Idealnym rozwiązaniem kiedy nie mamy możliwość ćwiczeń, a chcemy dbać o nasz kręgosłup w trakcie siedzenia  - jest odpowiednia poduszka sensomotoryczna, która aktywnie odciąża nasze plecy i możemy ją dyskretnie używać na każdym siedzeniu.

Zaburzenia statyki tułowia i kręgosłupa występujące w pozycji siedzącej i przejawiające się bólami pleców wiąże się ściśle z nadwyrężeniem więzadeł w kręgosłupie i rozciąganiem pierścienia krążka międzykręgowego. W przeciążeniu kręgosłupa szczególną rolę odgrywa dźwiganie i przenoszenie ciężarów wykazały, że przy jednorazowym i krótkotrwałym podnoszeniu ciężarów powinniśmy obciążyć mięśni grzbietu w ok. 70%. Jeżeli podnoszenie ciężaru ma być powtarzane w tym rytmie 10 - 30 razy na min, wówczas nie należy przekraczać 40 - 55% siły, a dla dźwigania przez dłuższy okres niż 1 minutę - wartość siły należy obniżyć do 30 - 35 % siły maksymalnej.

Podobne wartości obliczono w odniesieniu do siły mięśni grzbietu, która jest wystarczająca do przeniesienia ciężaru bez szkody dla zdrowia. Jednakże w sytuacji znacznego obniżenia siły innych mięśni, np ramion lub rąk podane wartości mogą ulec obniżeniu.

Właściwa technika podnoszenia i dźwigania ciężarów polega na kilku podstawowych zasadach jak:

- utrzymanie tułowia w pozycji wyprostowanej,
- przygięcie podbródka do klatki piersiowej.
- zbliżenie łokci do linii środkowej.
- odpowiedni uchwyt dłonią.
- właściwe ustawienie stóp.

Z powyższych zasad wynika że przy podnoszeniu ciężaru trzeba napinać mięśnie grzbietu i utrzymywać wyprostowany tułów.Taka postawa zapewnia równowagę mięśni oraz równomierny nacisk na kręgi i krążki międzykręgowe. ułatwiając przy tym częste rozluźnienie mięśni.

Właściwe ustawienie stóp przesuwa środek ciężkości do przodu i środka, zwiększając w ten sposób stabilizację ciała i chroniąc przed poślizgiem.

Umiejętności podnoszenia i przenoszenia ciężarów powinien nauczyć się każdy. Elementy podnoszenia ciężarów powinny wchodzić do programu każdej godziny wychowania fizycznego w szkole oraz sportowego,chroniąc w ten sposób przed mikro-urazami, które zwykle kończą się długotrwałym procesem zwyrodnieniowym kręgosłupa i dysków. A w konsekwencji uporczywymi bólami i obniżeniem sprawności fizycznej. Działanie profilaktyczne ruchu ma na celu przede wszystkim stabilizację kręgosłupa przez wzmocnienie mięśni grzbietu i brzucha. Poza tym rozwój indywidualnych właściwości ruchowych potrzebnych człowiekowi do zapewnienia sobie bezpieczeństwa w pracy i poza nią.