Płaskostopie u dzieci
Płaskostopie bez przesady można nazwać schorzeniem społecznym, biorąc pod uwagę niezwykłą jego częstość występowania w obecnych czasach. Aby przekonać się o tym , wystarczy porozmawiać z sąsiadami, krewnymi czy znajomymi. Skargi na bóle stóp, kolan, łydek, czy nawet stawów biodrowych i kręgosłupa, pozostające w ścisłym związku z płaskostopiem, spotyka się na każdym kroku.
Przyczyny występowania płaskostopia
Występowanie tego, w poważnym stopniu okalającego schorzenia każdy tłumaczy na swój sposób: jedni pracą w pozycji stojącej, inni siedzącym trybem życia, niewłaściwym obuwiem, złym odżywianiem, brakiem ruchu itp. Ale nikomu nie przyjdzie do głowy, że jego początków należy szukać w latach wczesnego dzieciństwa.
Płaskostopie charakteryzuje się bardzo niskimi lub obniżającymi się łukami, ale bez nawrócenia stopy (tzn. takiego ustawienia, przy którym ciężar ciała pada na wewnętrzne brzegi stóp jest wadą bardzo częstą i spostrzega się je zarówno u dzieci jak i dorosłych. Zazwyczaj stan ten nie powoduje bólów i nie przysparza większych kłopotów. Tego rodzaju zniekształcenie stóp daje najczęściej bóle w okresie dojrzewania płciowego - w związku z większymi obciążeniami stóp - lub po przekroczeniu 30-35 roku życia, kiedy mięśnie stają się słabsze.
Jak już wspomniano, przyczyn płaskostopia jest wiele, ale najczęściej jest ono skutkiem noszenia niestosownego obuwia, prowadzenia siedzącego trybu życia oraz nawykowego złego ustawiania stóp w czasie chodu, albo jeszcze gorzej - w czasie stania, kiedy stopy pozostają przez długi okres w pozycji krańcowego nawrócenia.
Płaskostopie u dzieci
W porównaniu z prawidłowymi, smukłymi i lekkimi stopami dorosłego, stopy dziecka wydają się ciężkie i niezgrabne, a co najważniejsze - ku wielkiemu zmartwieniu każdej matki-są stopami płaskimi. Jest to pogląd błędny i wywołujący niepotrzebne obawy. Skąd się jednak one biorą?
Otóż stopy dziecka mają miękkie poduszeczki tłuszczowe maskujące prawidłowy szkielet kostny. Poduszeczki te są najbardziej rozwinięte w okresie niemowlęcym, a zanikają dopiero około 3 roku życia. O tym, że powodują one tylko pozorne spłaszczenie stóp, można przekonać się w prosty sposób: należy postawić dziecko na twardym podłożu, jak stół czy podłoga, a następnie spróbować włożyć palec pod stopę dziecka od jej wewnętrznego brzegu. Wchodzący swobodnie palec przekonuje nas, że rusztowanie kostne stopy oddzielone jest od podłoża warstwą tłuszczu (oraz mięśni).
Dochodzimy do wniosku, że u małych dzieci spostrzega się pozorne płaskostopie, które nie jest chorobą, lecz zjawiskiem fizjologicznym. Nie należy też zapominać, że rozpoczynając chodzenie dziecko szeroko rozstawia nóżki, aby zwiększyć w ten sposób tzw. czworobok podparcie, a tym samym łatwiej utrzymać równowagę ciała. Owo obciążanie nóżek w rozkroku sprawia, że koordynacja mięśni stopy jest wysoce utrudniona i niedostateczna. Jeśli dołączyć do tego grubą podściółkę tłuszczową stóp, otrzymujemy pełny obraz pozornego płaskostopia. Zjawisko to zanika ostatecznie w wieku 4-5 lat.
U dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym rozróżnia się dwie kategorie zniekształcenia. Pierwsze obserwuje się w stopach typu wczesnodziecięcego, które nie przeszły jeszcze właściwej dla ich wieku ewolucji wzrostowej, pozostały otłuszczone, wiotkie i słabe, oraz w stopach o prawidłowej budowie kostnej, lecz szczupłych o słabych więzadłach i niedomodze mięśni biorących udział w
utrzymaniu poprawnego ustawienia kośćca. Dzieci z niedomogą mięśni skarżą się często na zmęczenie stóp, nierzadko tez stwierdza się u nich odkształcenie się stóp po wysyłkach fizycznych.
Stopy płasko-koślawe wada postawy u dzieci w wieku szkolnym
U dzieci starszych i młodzieży stopy płasko-koślawe są najczęściej jednym z objawów nieprawidłowej postawy ciała.Wiek ten cechują okresy szybkiego wzrostu, kiedy to dochodzi do przejściowej dysproporcji między szybkim rozwojem kośćca i znacznie wolniejszym rozwojem układu mięśniowego. Dlatego zniekształcenia stóp najczęściej pojawiają się w okresach przeciążenia nauką, po długotrwałych chorobach wymagających leżenia w łóżku itp. Dzieje się tak, ponieważ budowa i utrzymanie zgrabnej i prawidłowej sylwetki stopy zależy w równym stopniu od swoistego układu kości, jak i spajających je więzadeł i mięśni (więzadłami nazywamy pasma niezwykle silnej i wytrzymałej tkani łączącej poszczególne kości). jednak same tylko więzadła nie byłyby w stanie utrzymać prawidłowego ułożenia stopy wobec działających na nie dużych obciążeń (ciężar ciała + poruszanie się), gdyby nie liczne mięśnie zarówno stóp jak i podudzi.
I tu dochodzimy do sedna sprawy: silne, sprawne i dobrze wyćwiczone mięśnie decydują o prawidłowych, zdrowych stopach.
W razie osłabienia mięśni czy ich zwiotczenia - najczęściej w wyniku braku odpowiedniej ilości ruchu i ćwiczeń, więzadła nie wytrzymują ciężaru ciała, rozciągają się a stopy spłaszczają się.
Nie używane mięśnie ulegają bowiem zwiotczeniu, a nawet zanikom i w efekcie nie mogą zapewnić dostatecznej ochrony stopom (gdy po chorobie nie przyzwyczajony pacjent zacznie dużo chodzić, a zwłaszcza pracować w pozycji stojącej).
Ważnym sygnałem alarmowym dla rodziców powinny być częste i ponawiające się skargi dziecka na zmęczenie i ból nóżek po zabawie lub spacerze.
Właśnie ów ból czy uczucie drętwienia wskazuje na nieprawidłowości stóp - początek płaskostopia.
W okresie tym może jeszcze nie być zmian w budowie stopy, które pojawiają się dopiero po pewnym, krótszym lub dłuższym czasie. Jeżeli rodzice nie zwrócą uwagi lub zbagatelizują skargi dziecka, następuje stopniowe upośledzenie zdolności chwytnych palców stopy, wskazujące na osłabienie mięśni podeszwowych, a następnie obniżenie wysklepienia stopy,uwidaczniające się początkowo podczas stania, a w okresie późniejszym nawet bez obciążenia, w spoczynku.
Bardzo zaawansowanemu płaskostopiu towarzyszy najczęściej koślawienie stóp, które łatwo poznać po charakterystycznym wykoślawieniu butów oraz zdzieraniu obcasów od ich wewnętrznej strony. Przy prawidłowych stopach obcasy zdzierają się od tyłu i nieco od strony zewnętrznej.
Zapobieganie płaskostopiu u dziecka
Aby uchronić dziecko przed wszystkimi czynnikami, które sprzyjają wystąpieniu płaskostopia, należy przede wszystkim przestrzegać odpowiedniego trybu życia dziecka.
Już w okresie niemowlęcym należy mu zapewnić jak największą swobodę ruchów, aby mięśnie stóp rozwijały się prawidłowo. Nie krępujemy więc stóp dziecka obcisłymi skarpetkami, nie ubieramy w śpioszki o wąskich, spiczastych stopkach, nie nakładamy też dziecku w pierwszych miesiącach życia bucików.
Pozostawienie swobody ruchowej stopom i palcom dziecka umożliwia prawidłowy rozwój mięśni stóp, decydujący o ich kształcie i budowie.
Prawidłowo rozwijające się dziecko zaczyna siadać około 6 miesiąca, a stawać i chodzić pod koniec pierwszego roku życia. Okres ten jest decydujący dla wykształcenia prawidłowej postawy ciała dziecka. Dziecko, chwytając się barierki kojca, samo stara się przybrać pozycję stojącą. Niestety, często zdarza się, że rodzice oczekujący tej chwili z utęsknieniem, przyspieszają ją, nieświadomie wyrządzając w ten sposób niepowetowaną krzywdę dziecku. Ze szczególną dumą prezentują oni rodzinie i znajomym stojące o własnych silach maleństwo, nie zdając sobie sprawy z tego, że postawa stojąca stanowi zbyt wielkie obciążenie dla jego delikatnego kośćca i równie delikatnych mięśni i więzadeł.
Rehabilitacja płaskostopia u dzieci
Kiedy dziecko zaczyna chodzić, rodzi się nowy, niezmiernie ważny problem, a mianowicie sprawa obuwia. Należy dokonać wyboru takiego obuwia, które zapewnia jak największą swobodę ruchową palcom. Podeszwa -co jest niezmiernie ważne - powinna być miękka i elastyczna. aby nie utrudniać przetaczania się stopy przy chodzeniu. But powinien mieć sztywny zapiętek, by utrzymywać tyło-stopie w prawidłowym ustawieniu.
Niewłaściwe obuwie jest największym złem dla delikatnych nóżek dziecka.
Często matki widząc niezgrabność stóp swych dzieci domagają się od lekarza, a niekiedy co gorsza, samowolnie kupują wkładki ortopedyczne, widząc w nich gwarancję prawidłowych stóp dziecka. Takie postępowanie może przynieść więcej szkody niż pożytku.
O konieczności noszenia wkładek korekcyjnych może zadecydować jedynie specjalista - lekarz ortopeda, który oprócz ustalenia godzin chodzenia we wkładkach ortopedycznych zaleca także specjalne ćwiczenia.
Rodzice powinni zachęcać dzieci do ćwiczeń wzmacniających mięśnie stóp. Ćwiczenia rehabilitacyjne organizujemy dzieciom w formie zabawy. Może to być podnoszenie palcami stóp chusteczki rzuconej na podłogę, bieganie na opuszkach palców, chodzenie na zewnętrznych krawędziach stóp z mocno podwiniętymi palcami, zabawy ze skakanką. Wszystkie te ćwiczenia wzmacniają mięśnie stóp.